İhtiyati Tedbir

Uzun Süre yargılama faaliyetleri sebebiyle hakkın elde edilmesinin zorlaşması, gecikme nedeniyle zarara uğrama, hakkın elde edilmesinin imkânsız hale gelmesi gibi durumların önüne geçebilmek amacıyla kesin hükme kadar olan süreç için verilen karara ihtiyati tedbir denir. İhtiyati tedbir, kısacası ileride açılacak veya açılmış bir davanın sonucunun etkisiz veya anlamsız kalmasını önlemeye yarayan geçici nitelikte hukuksal korumadır. İhtiyati tedbir kural olarak paradan başka şeyler hakkında istenebilir.

İhtiyati Tedbirin Koşulları

İhtiyati tedbir kararı verilebilmesi için aşağıdaki koşullar aranmaktadır:

• Mevcut bir durumda ortaya çıkabilecek bir değişme nedeniyle hak kaybı, sakınca ya da ciddi bir zararın doğacağı endişesinin varlığı

Mevcut durumda ortaya çıkabilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen olanaksız hale geleceğinden veya gecikme nedeniyle bir sakıncanın ya da ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi durumlarında, uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir.

• Haklılığın yaklaşık olarak ispatı

İhtiyati tedbir talebinde bulunan taraf, dayandığı ihtiyati tedbir nedenini ve türünü açıkça belirtmek zorundadır. Ayrıca davanın esası yönünden kendisinin haklılığını yaklaşık olarak ispat etmek zorundadır.

• Talepte bulunanın dava ehliyeti ve hukuksal yararın olması

Talepte bulunan kişi dava ehliyetine sahip olmalıdır. Bunun yanında ayrıca hukuksal yararı da bulunmalıdır.

• Teminat gösterilmesi

İhtiyati tedbir talebinde bulunan, haksız çıktığı takdirde karşı tarafın ve üçüncü kişinin bu yüzden uğrayacakları muhtemel zararlara karşılık teminat göstermek zorundadır. Ancak talep resmi belgeye, kesin bir kanıta ya da durumlar gerektiriyorsa, mahkeme teminat alınmaması hakkında karar verebilir.

• Giderlerin ödenmesi

Dava açılmadan önce ihtiyati tedbir isteminde bulunulmuşsa istemde bulunandan başvurma harcı ve maktu karar harcı peşin olarak alınır.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

İhtiyati tedbir, dava açılmadan istendiği takdirde, esas hakkında görevli ve yetkili olan mahkemeden talep edilir. Ancak ihtiyati tedbir, dava açıldıktan sonra isteniyorsa ancak asıl davanın görüldüğü mahkemeden istenir.

İhtiyati tedbir kararı dava açılmasından önce verilmişse tedbir isteminde bulunanın, bu kararın uygulanmasını istediği tarihten itibaren iki hafta içinde esas hakkındaki davası açması gerekmektedir. Bu süre içinde, dava açtığına ilişkin evrakı, kararı uygulayan memura ibrazla dosyaya koydurtmak ve karşılığında bir belge almak zorundadır. Aksı halde tedbir kendiliğinden kalkar.

Yargılama

İhtiyati tedbir yargılamasında basit yargılama usulü uygulanır. Adli tatilde dâhil ihtiyati tedbire karar verilebilir. Mahkeme koşullar sağlandığı takdirde ihtiyati tedbir talebini kabul eder, koşullar sağlanmadığında ise reddeder. Tedbir talebinin hangi nedenlerle reddedildiği açıkça gösterilmesi gerekir. Bu karar geçici nitelikte bir karardır.

İhtiyati tedbir kararında aşağıdaki hususlar yazılır:

• İhtiyati tedbir talebinde bulunanın, varsa yasal temsilcisi ve vekilinin ve karşı tarafın adı, soyadı ve yerleşim yeri ile talepte bulunanın T.C kimlik numarası
• Tedbirin, açık ve somut hangi nedene ve kanıtlara dayandığı
• Duraksamaya yer vermeyecek şekilde, neyin üzerinde ve ne tür bir tedbire karar verildiği
• Talepte bulunanın ne tutarda ve ne türde bir teminat göstereceği

İhtiyati Tedbir Kararının Uygulanması

İhtiyati tedbir kararının uygulanabilmesi için tedbir isteyen tarafın tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde talepte bulunması gerekir. Aksi takdirde tedbir kendiliğinden kalkar.  Tedbir kararının uygulanması kararı veren mahkemenin yargı çevresinde bulunan veya mal ve hakkın bulunduğu yer icra dairesinden istenir.

İhtiyati tedbirin uygulanmasına yönelik belli başlı hususlar şunlardır:

• Tedbir kararına aykırı davranan kimse, ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren altı ay içinde şikâyet edilmesi durumunda, altı aya karar disiplin hapsi ile cezalandırılır.
• Görevli ve yetkili mahkeme; dava açılmamış ise kararı veren mahkeme, esas hakkında dava açılmamış ise davanın görüldüğü mahkemedir.
• Şikâyet olunana duruşma gün ve saatini belirten davetiye gönderilir. Gelmemesi durumunda yokluğunda devam olunacağı belirtilir.
• Taraflar kararın tefhim ve tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içerisinde itiraz edebilir. İtiraz merci bir hafta içerisinde karar verir ve itiraz üzerine verilen karar kesindir.
• Disiplin hapsine dair karar kesinleştiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra yerine getirilemez.

İhtiyati Tedbir Kararın Etkisi

İhtiyati tedbir kararının etkisi son kararın kesinleşmesine kadar devam eder.

İhtiyati Tedbir Kararına Karşı Konulması

Karşı taraf dinlenilmeden verilen ihtiyati tedbir kararlarına karşı itiraz edebilir. Dinlenen taraf karara itiraz edemez. Kararın tebliğinden bir hafta içerisinde karşı taraf ihtiyati tedbirin koşullarına, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin itiraz edebilir. İhtiyati tedbir kararına itiraza karşı taraf ihtiyati tedbirin koşullarına, teminata, mahkemenin yetkisine itiraz ederken, üçüncü kişi ihtiyati tedbirin koşullarına ve teminata itiraz edebilir.

İhtiyati tedbir kararlarına karşı belirli koşullarla kanun yoluna başvurulabilinir:

• İhtiyati tedbir talep eden taraf ret istemine karşı doğrudan istinaf yoluna başvurabilir.
• Karşı taraf yüzüne karşı verilen ihtiyari tedbir kararına karşı istinaf yoluna başvurulabilinir.
• Karşı taraf, yokluğunda verilen karara karşı önce itiraz yoluna başvurmalıdır. İtiraz üzerine verilen kararlara karşı istinaf yoluna başvurabilir.

Bölge Adliye Mahkemelerinin ihtiyati tedbir hakkında verdiği kararlara karşı istinaf yoluna başvurulunamaz.

Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen kişiye teminat göstermesiyle ilgili yükümlülükler HMK 395. Maddesinde düzenlenmiştir.

1. Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen veya hakkında bu tedbir kararı uygulanan kişi, mahkemece kabul edilecek teminatı gösterirse, mahkeme, duruma göre tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına karar verebilir.
2. Teminatın tutarı, tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılmasına göre; türü ise 87 incimaddeye göre tayin edilir.
3. İtiraza ilişkin 394 üncü maddenin üçüncü ve dördüncü fıkrası, kıyas yoluyla uygulanır.

İhtiyati Tedbirin Sona Ermesi

• İtiraz üzerine haksız bulunduğu takdirde kaldırılabilir
• Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilmiş olan taraf, teminat gösterirse hakkındaki ihtiyati tedbir kaldırılabilir. Ancak durum ve koşulların değiştiği sabit olursa, istem üzerine ihtiyati tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına teminat aranmaksızın da karar verilebilir.
• İhtiyati tedbir kararın uygulanması, bu kararın, tedbir isteyen tarafa tefhim veya tebliğinden itibaren bir hafta içinde istenilmezse yasal süre içinde dava açılmış olsa bile kararı kendiliğinden kalkar.
• İhtiyati tedbir kararı dava açılmasından önce verilmiş ise ve talepte bulunan iki hafta içinde esas hakkındaki dava açmadığı takdirde tedbir kendiliğinden kalkar.
• Talepte bulunan iki hafta içinde dava açmış ise ancak dava açtığına ilişkin evrakı dosyaya koydurtmamışsa tedbir kendiliğinden kalkar.

İhtiyati Tedbirden Kaynaklanan Tazminat Davası

Haksız ihtiyati tedbirden zarar görenler, zararlarını gidermek için lehine ihtiyati tedbir kararı verilen tarafa karşı tazminat davası açabilirler. Tazminat davası, esas hakkındaki davanın karara bağlandığı mahkemede açılır.

Tazminat davasının koşulları şunlardır:

• İhtiyati tedbir kararı, icra edilmiş olmalıdır
• İhtiyati tedbir, haksız olmalıdır.
• Haksız ihtiyati tedbir nedeniyle bir zarar doğmalıdır.
• Haksız tedbirle ortaya çıkan zarar arasında uygun nedensellik bağı bulunmalıdır.

Tazminat davası açma hakkı, tedbir kararın kalkmasından itibaren, bir yıl geçmesiyle zamanaşımına uğrar.

Tüm dava, dosya ve sorularınız için bizimle İletişime Geçiniz!